In het gebied Laar – Nieuw Laar Berlicum in de gemeente Sint-Michielsgestel zorgen intensieve-veehouderijbedrijven voor overlast. Dat komt door zowel geur als fijnstof en de beleving van mensen bij deze veehouderijbedrijven. Die elementen zorgen al bij al voor een slecht woon- en leefklimaat, dat in de toekomst beter ingericht moet worden. De gemeente heeft een visie voor het gebied en wil vanuit daar toewerken naar een nieuw soort bestemmingsplan.
Situatie
In Laar – Nieuw Laar Berlicum liggen 9 agrarische bouwvlakken, waarvan 7 gelden als intensieve veehouderij (iv). De gemeente Sint-Michielsgestel heeft samen met omwonenden, agrarische bedrijven, de provincie en andere (indirect) betrokken partijen een gebiedsvisie opgesteld. Daarin staat dat de 7 iv-bedrijven stoppen en de 2 andere veehouderijbedrijven wat uitbreidingsruimte krijgen. De volgende stap is dat de gemeente de uitgangspunten en voorwaarden uit de gebiedsvisie op een innovatieve manier wil vertalen naar een bestemmingsplan met verbrede reikwijdte.
Bestemmingsplan met verbrede reikwijdte
In het plan krijgen de stoppende iv-bedrijven mogelijkheden voor woningsplitsing, ruimte-voor-ruimte woningen en kleinschalige bedrijfsactiviteiten. De 2 overblijvende veehouderijbedrijven kunnen beperkt uitbreiden. In de planregels komt precies te staan wat voor hen de toegestane dierenaantallen en de wettelijke maximaal toelaatbare emissie van ammoniak en fijnstof worden. Ook de geurcontouren komen in de planregels, net als voorgeschreven maatregelen om te investeren in beste beschikbare technieken (BBT). Tot slot komen in het bestemmingsplan eisen te staan over de landschappelijke inpassing van deze bedrijven. Dat maakt voor alle betrokkenen de koppeling tussen de ruimtelijke en de milieuaspecten duidelijk. En zo zien zij ook hoe de volksgezondheid integraal deel uitmaakt van het bestemmingsplan.
Stand van zaken
Eén van de overblijvende iv-bedrijven wil inzetten op nieuwe, moderne stallen die voldoen aan de huidige wetgeving en optimaal rekening houden met de omgeving. De initiatiefnemer gaat zelfs verder in zijn innovatieve maatregelen, bijvoorbeeld door het oprichten van een zelfvoorzienende energieneutrale stal. Deze energieneutrale stal heeft 2 bouwlagen. De onderste bouwlaag is voor de huisvesting van varkens, en de bovenste bouwlaag is een kas voor algenkweek. De bedoeling is dat er een gesloten kringloop komt, waarin de mest wordt bewerkt en wordt gebruikt voor het kweken van algen, die als veevoeder dienen. Ook kan door de algenkweek eventueel energie worden opgewekt voor de omliggende woningen.
Onderdeel van de ontwikkelingsrichting in de gebiedsvisie, is een perspectief voor het landschap. Het stoppen van de iv-bedrijven en het beschikbaar komen van middelen voor landschapsverbetering, bieden kansen voor een kwaliteitsimpuls. Tegelijkertijd vragen nieuwe functies op vrijkomende boerenerven, de bouw van grotere stallen en nieuwe Ruimte voor Ruimte-kavels om een goede landschappelijke inpassing. Het perspectief voor het landschap schetst hoe die ontwikkeling vorm kan krijgen en aan welke eisen de inpassing moet voldoen om daar een bijdrage aan te leveren.
Landschapsplan als leidraad
In het ‘landschapsplan Laar – Nieuwe Laar’ staat het perspectief voor het landschap. Het heeft een nauwe samenhang met de gebiedsvisie, maar is in principe een zelfstandig document. Dat is gedaan omdat het landschapsplan een leidraad wil zijn in het dagelijks werk van degenen die echt met de uitvoering ervan aan de slag gaan. Een boekje dat voor iedereen makkelijk te raadplegen is, van initiatiefnemer, beleidsambtenaar tot plantoetser. Onderdeel van het landschapsplan is een ‘toolkit’ erfinrichting. Landschapsplan en ‘toolkit’ samen bieden:
- een streefbeeld
- een inspiratiebron bij nieuwe ontwikkelingen
- een toetsingskader voor particuliere initiatieven
- handvatten voor de uitvoering
Om de landschappelijke inpassing van de 2 overblijvende iv-bedrijven te borgen, komt er niet alleen een voorwaardelijke verplichting in het bestemmingsplan. Ook is een individuele overeenkomst met betrokkenen nodig. Ook komt er in de eigendomsakten van de gronden voor landschappelijke inpassing een kettingbeding. Daarin staat dat ander gebruik van de gronden dan landschappelijke inpassing, alleen mogelijk is als alle genoemde partijen in de overeenkomst daarmee instemmen.
Waarom de Crisis- en herstelwet?
Het stoppen van de intensieve-veehouderijbedrijven biedt kansen voor een kwaliteitsimpuls in het gebied. Op het gebied van gezondheid, maar ook op economisch gebied. Zeker doordat er ook middelen beschikbaar komen voor landschapsverbetering. Dan is wel een goede landschappelijke inpassing nodig. Door te investeren in BBT kunnen de 2 overblijvende iv-bedrijven in het plangebied beperkt uitbreiden. Hierdoor zijn beide bedrijven toekomstbestendig en blijft er werkgelegenheid. Voor alle nieuwe mogelijkheden in het gebied is het bestemmingsplan volgens de Crisis- en herstelwet (Chw) een passend kader. Het project loopt vooruit op de Omgevingswet vanwege het opnemen van milieuregels en open normen.
Ervaringen en resultaten
Als onderdeel van de grotere plannen zijn er nu al plannen op deelniveau. Zo wil 1 van de overblijvende iv-bedrijven nieuwe stallen maken met een gesloten kringloop. Beneden staan de varkens, boven is een algenkwekerij.
In het Chw-plan worden de omgevingsvergunningaanvragen (milieu en bouwen) van de 2 groeiende agrarische bedrijven gecoördineerd. Daardoor kost het voortraject meer tijd. Alle informatie voor de aanvragen moet namelijk al in het voortraject duidelijk zijn. De coördinatie blijkt best lastig in te passen in een toch al ingewikkeld traject.
Het project bevindt zich nu in de voorontwerpfase. Het wordt met de buurt besproken en de vergunningaanvragen lopen. De ontwerpfase begint waarschijnlijk in juni 2021.